Het effect van chronische stress op de (pre)overgang is een onderwerp waar weinig aandacht voor is. Veel vrouwen van 40+ zijn zich onvoldoende bewust van aanhoudende stress in relatie tot de overgang én omgedraaid: de (pre)overgang heeft namelijk ook een effect op je stressgevoeligheid. Chronische stress kan ervoor zorgen dat je bijnieren eerder uitgeput raken als je een 40+ vrouw bent. En dat vind ik een typisch geval van OOPS!

Wanneer is er sprake van chronische stress? 

• Als je draagkracht (wat je aan kunt) en draaglast (stressvolle omstandigheden) niet in balans zijn.
• Als er langdurende stress is, zoals bijvoorbeeld hoge werkdruk, mantelzorg, financiële problemen, relatieproblemen, ziekte.
• Als er ingrijpende levensgebeurtenissen zijn, zoals een echtscheiding, overlijden, trauma.
• Een ongezond denkpatroon kan ervoor zorgen dat je zelf chronische stress veroorzaakt of verergert.
• Als je altijd maar AAN staat en te weinig ontspant.
• Als je altijd maar rent en vliegt en chronisch tijd tekort komt.
• Een ongezonde levensstijl maakt je bovendien veel stressgevoeliger vanwege gebrek aan vitaminen, mineralen of lichaamsbeweging. Bovendien zorgt chronische stress  vaak voor ongezonde keuzes in voeding, zoals hoog glycemische voeding, meer verzadigd vet en gemaksvoedsel.

Wanneer ben je in de (pre)overgang?

Voor de helderheid eerst wat duiding van hormonale termen:

• Overgang of menopauze: dit is het moment van de laatste menstruatie. Menopauze betekent letterlijk het stoppen van de menstruatie.
• De (pre)overgang of peri-menopauze: dit is de periode hiervoor.
• De post-menopauze: dit is de periode na de menopauze.

Volgens het Nederlands Huisartsen Genootschap ervaren de meeste vrouwen vanaf hun 45e jaar de eerste overgangsklachten. De gemiddelde leeftijd van vrouwen in de menopauze is 50-51 jaar. Tijdens de overgang verandert je lichaam geleidelijk naar een niet-vruchtbare fase. Langzaam maar zeker wordt de productie van de hormonen oestrogeen en progesteron in de eierstokken minder. En minder. En minder.

Het stresshormoon cortisol wordt geproduceerd in de bijnieren. Progesteron kan behalve in de eierstokken ook in de bijnieren geproduceerd worden. Dus als de eierstokken het hiermee steeds lastiger krijgen, nemen je bijnieren de taak over. Maar:

Dit lukt alleen maar als er geen sprake is van chronische stress.

De hormonen adrenaline en cortisol krijgen namelijk voorrang ❗ in de bijnieren. Zo werkt dat namelijk als je lichaam in chronische stress verkeert:

je bent 100% paraat om te vechten of vluchten. 🆘

En zo zorgt chronische stress ervoor dat de klachten die samenhangen met de overgang kunnen toenemen. Je bijnieren hebben het al zwaar en al die stress doet er nog een schepje bovenop. Jouw bijnieren komen er helemaal niet aan toe om progesteron aan te maken. Die zijn druk-druk-druk met het reguleren van de stressrespons. En zo kan je progesteronvoorraad langzaam maar zeker opperdepop raken, waardoor er oestrogeendominantie ontstaat.

En die bijnieren van je? Die kunnen zelfs uitgeput raken met alle gevolgen van dien: bijnieruitputting of burn-out. ⛔

Is het chronische stress of de (pre)overgang?

Of misschien wel allebei? Om deze vraag te kunnen beantwoorden is het eerst goed om te kijken naar de symptomen die bij de overgang horen:

• onregelmatige en/of wisselende menstruatie. Dit kán het eerste signaal zijn van de overgang, maar (om het makkelijk te maken
  

  • Save
  ) dit hoeft niet zo te zijn.
• gevoelige borsten
• migraine
• opvliegers
  

  • Save
• nachtelijk zweten
• stemmingswisselingen
  

  • Save
• vaginale droogheid
  

  • Save
• verlies van libido
• droge huid
• haaruitval
• gewichtstoename
• urineverlies
  

  • Save
• osteoporose
• slaapproblemen
• concentratieproblemen
• kort lontje
• vergeetachtigheid
  

  • Save
• hartkloppingen
  

  • Save
• vermoeidheid
  

  • Save
• depressiviteit
• angst
  

  • Save
• gewrichtsklachten

Je ziet misschien al wel dat er grote overeenkomsten zijn met de klachten die door stress veroorzaakt worden. Gevoelige borsten, veranderende menstruatie, urineverlies, opvliegers, nachtelijk zweten en vaginale droogheid zijn symptomen die meer bij de (pre)overgang horen. Alle andere klachten kunnen zich ook voordoen als gevolg van chronische stress.

Het goede nieuws: niet alle vrouwen hebben last van overgangsklachten, dit betreft slechts zo’n 80% van de vrouwen. Tegelijkertijd maakt dat het ook juist wat ingewikkelder. Want: ook al heb je geen klachten, wil dat niet zeggen dat je niet in de overgang bent. In mijn coachpraktijk ervaar ik dat vrouwen vooral opvliegers als maatstaf voor het wel of niet in de overgang zijn hanteren. Maar of je nu wel of geen klachten ervaart:

je kunt niet om de (pre)overgang heen met alle hormonale schommelingen die daarbij horen.

Dus is het stress? De (pre)overgang? Waarschijnlijk is het allebei als je een vrouw van 40+ bent. OOPS!

De emotionele overgang

Welkom in je bitchy jaren. 😡 Want als er toch iets is wat voor veel vrouwen bij de overgang hoort, dan zijn het emoties. Het kan zomaar zijn dat je humeur binnen 1 minuut van happy-happy naar huilie-huilie gaat. En weer terug natuurlijk. Of je hoort jezelf ineens tekeer gaan als een heks, terwijl je normaal een en al lievigheid bent. OOPS!

Het stofje oxytocine – het zogenaamde knuffelhormoon – heeft er tot nu toe voor gezorgd dat je als vrouw je zorgtaken vervult. Het gaf je steeds een goed gevoel. Maar door dalende oestrogeenspiegels daalt ook de aanmaak van oxytocine. En dan gaan ineens dit soort zinnen door je hoofd spoken:

• Is dit het nou?
• Wanneer ben ik eens aan de beurt?
• Waar doe ik het allemaal voor?
• Laat me toch met rust!

Bewust of onbewust ga je relaties tegen het licht houden. Vriendschappen. Je huwelijk. Maar vooral – en dat is toe te juichen – zul je meer ruimte voor jezelf nodig hebben. Ruimte om jezelf nog te begrijpen in een al dan niet hormonale achtbaan. Ruimte om jezelf opnieuw (uit) te vinden. Ruimte voor een nieuwe jij. Maar voor je die nieuwe jij tevoorschijn kunt halen, moeten er doorgaans wel wat hobbels genomen worden:

• begrip en bewustzijn van waar je staat. Want als jij jezelf niet begrijpt, hoe kun je dan iets veranderen?
• stemmingswisselingen of sombere gedachten kunnen deze levensfase natuurlijk enorm moeilijk maken.
• soms is het nodig dat er zaken in je relatie veranderen.
• je grenzen herkennen, erkennen en bespreekbaar maken.
• ruimte creëren voor jezelf.
• onverwerkte emoties dienen zich in deze levensfase vaak opnieuw aan.

En weet je waar al deze emoties en hormonale hobbels voor zorgen?

Chronische stress. OOPS! 

De overgang is geen ziekte

Hoewel de overgang kan zorgen voor een waslijst aan lichamelijke en emotionele klachten, is het geen ziekte. De overgang is een natuurlijk proces waar wij vrouwen – althans, de meeste dan – ons doorheen moeten slaan. Als je met overgangsklachten een huisarts bezoekt, wordt het helaas wel vaak als ziekte behandeld. Er worden al dan niet hormonale middelen voorgeschreven of je kan zelfs het advies krijgen om de pil te nemen.

Dr. Christiane Northrup – arts en auteur van het boek De overgang als bron van kracht – stelt dat oestrogeendominantie ten opzichte van progesteron de werkelijke oorzaak is voor overgangsklachten. Zij stelt bovendien dat er vrouwen zijn die al vanaf hun 35e jaar last hebben van oestrogeendominantie. Er worden vaak ten onrechte oestrogeensupplementen voorgeschreven die de klachten juist verergeren in plaats van oplossen of verlichten.

Wat betekent dit nou in de praktijk?

Nou, heel simpel. Tot je 40e kom je er misschien nog wel mee weg om te veel van jezelf te vragen (hoewel dat natuurlijk nooit een goed idee is). Maar zodra er hormonale schommelingen zijn – en die zijn er voor iedere vrouw, ook als je geen overgangsklachten hebt – dan maakt dit je extra kwetsbaar voor stress. Of je het nou leuk vindt of niet, je lichaam zoekt opnieuw naar een hormonale balans. En dat kost nou eenmaal energie.

Maar wat doe jij? Ben je nog uit hetzelfde energievaatje aan het tappen alsof je 30 jaar en een strakke babe bent? Of wordt het tijd om jezelf wat meer ruimte en ontspanning te geven?